АНДЕША. Инсон аз ҳама олитарин мавҷудот дар рӯи замин буда, қадру манзалат ва мақому ҷойгоҳи баландро соҳиб аст. Маҳз соҳиби аклу хирад будани инсон вайро аз мавҷудоти дигар фарқ гузошта, ӯро баландмақом ва соҳибиззат намудааст. Ҳам дар Эъломияи умумии ҳуқуқи башар ва ҳам дар Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон инсонро мӯътабар шуморида, ба ӯ арзишу ҷойгоҳи олӣ муқаррар шудааст. Чуноне дар моддаи 8-уми Конститутсия омдааст: «Инсон, ҳуқуқ ва озодиҳои ӯ арзиши олӣ мебошанд. Ҳаёт, қадр, номус ва дигар ҳуқуқҳоои фитрии инсон дахлнопазиранд»[1].
Мавзӯи инсон ва ҷойгоҳи ӯ дар эҷодиёти мутафаккирони гузаштаи тоҷик бисёр хуб инъикос гардидааст. Масалан, Умари Хайём мақому манзалат ва ҷойгоҳи инсонро дар коинот баррасӣ намуда, бовар дорад, ки «мақсуд зи ҷумла офариниш инсон аст». Вақте сухан дар бораи кулли ҷаҳони ҳастӣ меравад, пас инсон мақсад аслӣ ва дар маркази масъалаи офариниш қарор дорад ва тамоми масоили дигар ба ӯ хатм мешавад. Дар ин маврид масъала аз тоҷик будан, тоҷикистонӣ будан, мусулмони ҳанафимазҳаб будан берунтар убур мекунад. Ҷойгоҳи тоҷики тоҷикистонӣ ва мусулмони ҳанафимазҳаб будан ҳифз мешавад, аммо гузашта аз ин, ба шахсияти инсон сарфи назар ба миллату эътиқод ва дигар таалуқоташ назар карда мешавад.
Вақте масъалаи шаъну шарафи инсонӣ ба миён меояд, пас дар чунин ҳолат гуфта намешавад, ки ӯ аз кадом давлат, кадом миллат, пайрави кадом дин, кадом мазҳабу оин, аз кадом оила, кадом маҳаллу минтақа, сарватаманд аст ё фақир, хурд аст ё бузург ва ғайра. Эҳтиром шаъну шарафи инсон дар чунин мавридҳо ҳатмист. Вақте номус, қадр ва шаъну шарафи як фард таҳкир ва ё паст зада мешавад, наметавон гуфт, ки ӯ тоҷик нест, мусулмон нест ва ғ. Чун ӯ инсон аст ва мисли мо арзиши олӣ дорад, ҳақ надорем нисбат ба вай беэҳтиромӣ намоем. Мутаасифона дар дар давраҳои гузаштаи таърихӣ ва ҳатто имрӯз шиорҳои чун «ҳар касе аз мо нест, бар зидди мо аст» чӣ қадар бадбахтиҳои беҳадду канорро ба вуҷуд овардааст. Аз як ҷониб, сабаби зиддиятҳои мазҳабӣ, этникӣ ва байни фарҳангӣ заминаи асосии иқтисодӣ дошта бошад, аз тарафи дигар, сарчашмаи дигари он носозгории байни ҳуввиятҳо мебошад.
Магар А.Гитлер ҷонибдори ин шиор набуд? Ба ғайр аз як нажоди хосс фармон дода буд, дигар халқияту миллатҳоро нобуд созанд. Дар ин асос миллионҳо одамон нобуд карда шуданд. Оё имрӯз ДОИШ низ аз рӯи ин тафриқагузорӣ амал накарда истодааст? Ҳар шахсеро, ки ақидаи онҳоро ҷонибдорӣ ва пайравӣ намекунад, ӯро ба қатл кардан ҳукм менамоянд. Аз ин рӯ онҳо ҳам мусулмонон ва ҳам ғайримусулмононро доранд нобуд мекунанд. Рафторашон ба дини ислом ягон иртиботе надоранд. Чуноне ки Роҳбари кишвар мефармоянд: «. Амалҳои ваҳшиёнаи ин неруҳо бо дини мубини ислом ҳеҷ гуна робитае надоранд. Онҳо, баръакс, мухолифи таълимоти ахлоқӣ ва арзишҳои таҳаммулгарову инсондӯстонаи ислом мебошанд»[3]. Дар идеологияи гурӯҳҳои ифротӣ инсон арзиши олӣ надорад. Агар андешаи онҳоро ҷнибдорӣ ва пайравӣ кардед, пас ҷни шумо дар паноҳ мемонад. Ва ғайри он дигарон аз назари онҳо инсон нестанд ва ҳаққи зиндагӣ кардан надоранд. Ба дигарон ба мисли ашё муносибат мекунанд. Чунин нодида гирифтан ва эҳтиром накардани инсон чанд далел дорад:
— якум, маърифати нокомил нисбати инсон (аз рӯи нодонӣ), ки инсон олитарин ва боарзиштарин мавҷудот аст;
— дуввум, арзиши олӣ ва соҳиби шараф будани инсонро қабул надоранд;
— севвум, қавму миллати худро аз дигарон бартар ва болотар меҳисобанд.
Дар шароити имрӯзаи низоми демократӣ, Конститутсия ва дигар санадҳои ҳуқуқи байналмилалӣ тамоми заминаеро фароҳам кардааст, то ҳамаи инсонҳо сарфи назар аз мансубияти миллӣ, динӣ, иҷтимоӣ аз ҳуқуқу озодиҳо ба таври баробар бархӯрдор бошанд. Дар ин бора дар моддаи 7-и Эъломияи умумии ҳуқуқи башар омадааст: «Ҳамаи одамон дар назди қонун баробаранд ва бидуни ҳеҷ як тафовут ба ҳимояи баробари қуқуқӣ ҳақ доранд. Ҳамаи одамон дар муқобили ҳар гуна табъиде, ки хилофи хамин Эъломия мебошад ва таҳдиди табъиз аз ҷонибе, ки набошад, ба ҳимояи баробар ҳақ доранд» [3]. Яъне, шаъну шараф ва обрӯву эътибори инсон дар қонунгузории кишвар нуктаи муҳим ба шумор меравад ва давлат онро ҳамаҷониба ҳимоя менамояд.
Гузаштагони мардуми тоҷику форс ҳанӯз ҳазорсол қабл бо ҳам пайванд ва баробару як узв будани инсонро дарк намудаанд. Чи тавре, ки мутафаккири барҷастаи форсу-тоҷик Саъдии Шерозӣ бисёр хуб фармудааст:
Бани одам аъзои якдигаранд,
Ки дар офариниш зи як гавҳаранд.
Чу узве ба дард оварад рӯзгор,
Дигар узвҳоро намонад қарор.
Ту к-аз меҳнати дигарон беғамӣ,
Нашояд, ки номат ниҳанд одамӣ.
Чунин маънову моҳияти баланди гуманистӣ доштани андешаҳои ин донишманди барҷаста аз он далолат медиҳад, ки он мисраҳо алҳол дар пештоқи бинои бонуфузтарин созмони ҷаҳонӣ — Созмони миллали Муттаҳид овеза кардаанд. Зеро, Саъдии Шерозӣ дар ин ҷо бани инсонро новобаста аз миллат, дин, забон, ҷинсият, мақоми иҷтимоӣ дар як радиф гузоштааст. Агар ӯ хос ба як миллату фарҳанг он андешаҳоро марбут медонист, пас он андешаҳо соҳиби чунин арзиши баланд пайдо карда наметавонист. ӯ ба масъалаи гуманизм фарохтар аз дину миллат назар мекунад ва тамоми инсонҳоро дар як радиф мегузорад. Агар барои ту шарафу номус, молу мулк, обрӯву эътибор азиз аст, пас бидон, ки арзишҳои мазкур барои инсонҳои дигар низ муққадас мебошад. Ё дар ҷои дигар С. Шерозӣ фармудааст, ки «он чи бар нафси хеш мапсандӣ, бар нафси дигари низ мапсанд». Он рафтору кирдор ва амале, ки барои худат намеписандӣ, барои нафари дигар низ мапсанд. Ҳамон чизе, ки бароят азизу муқаддас ва мӯътабар аст, барои дигарон низ он азиз аст. Фиреби як нафар бароят писанд наояд, пас худат низ дигареро фиреб мадеҳ. Модару ватан барои ту азиз бошад, модару ватани шахси дигареро таҳқир макун.
Дар ҳаёти ҷомеа бисёр низоъҳо маҳз аз сабаби аз тарафи як шахс ё гурӯҳ эҳтиром накардан ва олитар ҳисобидани хештан нисбат ба дигарон сар мезанад.
Вақте роҳбари ягон созмону ташкилот гоҳо бо эҳсоси он, ки сарвар аст, нисбат ба дигарон салоҳияти бештар дорад, обрӯву шаъну шарафи зердастони худро паст мезанад ё онҳоро эҳтиром намекунад, ки дар натиҷа чунин ҳолат сабаби низоъ ва бадбинӣ гардида, боиси вайрон шудани муносибат дар он муассиса ва қафоравии фаъолият мегардад.
Гоҳо дар вақти дарс муаллим нисбати донишҷӯе, ки шояд ба дарс беомодагӣ ҳозир шудааст, суханони паст гуфта, обрӯву эътибори ӯро дар назди ҳамсабақонаш паст мекунад. Чунин ҳолат на танҳо сабаби беҳтар шудани муносибати донишҷӯ нисбати таълим мегардад, балки бадбинии ӯ ба дарс ва муаллим меафзояд. Фаразан агар донишҷӯ ба дарс беомодагӣ ҳозир шуда бошад, пас оё муаллим ҳаққи паст задани обрӯву эътибори донишҷӯро дар байни дигарон дорад? Ё роҳи хубтар барои адаби ӯ вуҷуд дорад? Ба андешаи мо вазифаи муаллим ҳамчун тарбиятгар барои донишҷӯ пеш аз ҳама намуна будан дар рафтору муносибати инсонӣ буда, бо роҳи дуруст адаб додан, тарбия намудани онҳо аз омӯзгор маҳорати баландро талаб менамояд.
Мутаасифона, ҳолати ташвишовар дар ҷомеаи имрӯза, ин бо лаҳни қабеҳ, бо тарзи ҳақоратомез ва бо истифодаи ҳар гуна ибораҳои нозеб рафтор намудани баъзе ҷавонписарон бо ҷавондухтарон мебошад. Яъне, беэҳтироми нисбати занону духтарон ва муносибати дағалона бо онҳо таъсири манфии худро ба таълиму тарбияи фарзандон, вазъи оилаҳои ҷавон ва фарҳангу ахлоқи ҷомеа гузошта истодааст. Ин ҷавонон бо чунин тарзи муомилаву муносибат бок адом виҷдон аз бузургони худ ба мисли Саъдии Шерозӣ, Мавлоно Ҷалолиддини Румӣ, Абӯ Алӣ Ибни Сино ва дигар нобиғаҳо миллати тоҷик ифтихор карда метавонанд? Мутафаккирони тоҷик бо эҷоди осори бузурги маънавию моддӣ дар рушди тамаддуни башарӣ саҳми худро гузоштанд ва имрӯз баъзе наберагони онҳо дар паст кардан ахлоқу одоб, фарҳанги муошират саҳмгузорӣ доранд. Чунин тарзи рафтору кирдор дар рӯ ба рӯи тамому талошҳои Пешвои миллат мӯҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар самти пешрафти илму маориф, фарҳанги миллӣ, магар шармандагӣ ва беэҳтиромӣ ҳисоб намешавад?!
Чуноне ки дар Консепсияи милли тарбия омадааст: «Башардӯст будани инсон ва шаҳрванд дар муносибат ба волидон, хешу табор, ҳамдарсон, омӯзгорон, ёру дӯстон, ашхоси ношинос, намояндагони халқу миллатҳои ғайр зуҳур меёбад». Ҳар нафар дар кадом мавқеи иҷтимоӣ қарор надошта бошад лозим аст, аз рӯи башардӯстӣ (гумманизм) ба дигарон рафтор намояд. Муҳим нест, ки наздикони шумо кӣ ҳастанд, муҳим бо онҳо аз рӯи эҳтиром, на таҳқиру паст кардан шарафу эътибор рафтор кард.
Як ҷавон нисбати падару модар, ҳамдарсон, омӯзгорон, дӯсту рафиқон, хешу табор, ҳамсоягон ва ашхоси дигар агар хизмат арзанда ба ҷо наоварда бошад, пас ҳадди ақал аз рӯи принсипи башардӯстӣ муносибат намояд. Аз рӯи принсипи башардӯстӣ муносибат кардан, ин бо сухану рафтори зараровар, хафакунанда, таҳқиркунанда муносибат накардан аст. Яъне, ба мисли инсон бояд муносибат кард. Ба қавли Саъдии Шерозӣ инсон ва ё худ одамӣ аз рӯи меъёри зерин муайян мешавад:
Одамият чист, худро дур аз шар доштан,
Хайрхоҳи халқ будан, нафъи безар доштан.
Инсони башардӯст бо дурӣ ҷустан аз зарару зиён расонидан ба шахси дигар ва бо нияту мақсад нек муносибат менамояд.
Қонуни дунё тарзе бано шудааст, ки ҳар амалу рафтори мо дер ё зуд ба худамон бармегардад. Агар хоҳед, ки дигарон ба Шумо сухан бад нагӯянд, пас ба дигарон сухани бад нагӯед. Чуноне ки омадааст: рӯзе як ҷавон ҳамроҳи падараш ба кӯҳ меравад. Ногаҳ пояш ба санге бармехӯрад ва аз дарди он овоз баланд мекунад ва ҳамон овозаш аз тарафи дигар ба худаш бармегардад. Ҷавон ҳайрон мешавад. Аз падараш мепурсад: Оё дар ин ҷо касе ҳаст, ки ба ман ҷавоб мегӯяд ва айни ҳамон садоямро бармегардонад. Падараш ҷавоб медиҳад: Касе нест он кӯҳ акси садои туро бармегардонад. Зиндагӣ низ мисли кӯҳ аст, ту чи тавр рафтор кунӣ ба ту ҳамон гуна муносибат мекунанд. Ба қавли Мавлоно Ҷалолиддини Румӣ «ин ҷаҳон кӯҳ аст, феъли мо нидо, сӯи мо ояд нидоҳоро садо».
Муносибати нек ба башардӯстона бо дигарон қарзи инсонӣ, шаҳрвандӣ ва имонии ҳар нафар буда, ҳар яки мо вазифадор ҳастем, ки барои ҳифзи мақому шарафи дигарон чун инсон рафтору муносибат намоем.
- Суханронии Пешвои миллат мӯҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар мубоҳисаҳои умумии Иҷлосияи 72-юми Маҷмаи Умумии Созмони Милали Муттаҳид. Суроғаи эл.: http://www.prez >.
- Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон. — Душанбе, 2015.
- Эълоимияи ҳуқуқи башар. — Душанбе, 1999.
Шӯҳрат САИДОВ, раиси шӯрои олимони ҷавони ДДҲБСТ.
Бознашр аз китоби «Ҷавонон — пайрави Эмомалӣ Раҳмон»
источник
Бани одам аъзои якдигаранд,
Ки дар офариниш зи як гавҳаранд,
Чу узве ба дард оварад рўзгор,
Дигар узвҳоро намонад қарор.
Ту к-аз меҳнати дигарон беғамӣ,
Нашояд, ки номат ниҳанд одамӣ!
Муслиҳиддин Абумуҳаммад Абдуллоҳ ибни Мушрифиддин ибни Муслиҳиддин Саьдии Шерозӣ соли 1184 дар маркази Форс — шаҳри Шероз ба дунё омадааст. Аз рўи гуфтаи худи Саъдии Шерозӣ хонаводаи ў ба табақаи зиёиён тааллуқ дошта, падару бобоёнаш аз арбобон ва донишмандони дин будаанд:
Ҳама қабилаи ман олимони дин буданд,
Маро муаллими ишқи ту шоирӣ омўхт.
Таҳсили ибтидоии Саъдӣ дар зодгоҳаш гузаштааст. Дар пешравии маънавии ў ҳиссаи падараш хеле бузург буд. Баъдҳо суханвари бузург борҳо ба хотир меорад, ки чӣ навъ падараш ўро ба омўхтани илм, андўхтани дониш ва ҳурмати муаллиму устод ташвиқ мекард. Ў он лаҳзаҳоро ба хотир оварда, бо камоли фахр мегўяд:
Ман он гаҳ сари тоҷвар доштам,
Ки сар дар канори падар доштам.
Агар дар вуҷудам нишастӣ магас,
Парешон шудӣ хотири чанд кас.
Мутаассифона, айёми кўдакии бофароғати Муслиҳиддин дер давом намекунад. Тақрибан дар 12-13 солагии ў падараш аз олам мегузарад. Чашидани заҳри ятимӣ тамоми умр ўро дар хотир мемонад. Ҳатто соли 1257 шоир ба ин мусибати айёми бачагии худ ишорат намуда, навишта буд:
Маро бошад аз дарди тифлон хабар,
Ки дар хурдӣ аз сар бирафтам падар.
Марги падар зиндагии хонаводаро дигаргун сохт. Бародари Муслиҳиддин хонданро партофта, ба дўкондоре шогирд истод, то маоши оиларо таъмин намояд. Муслиҳиддин баръакс ба хондан бештар меҳр монда, баъди дар таҳсил аз тамоми имкониятҳои Шероз истифода бурдан барои хонданро давом додан дар охирҳои асри XII роҳи Бағдодро пеш гирифт. Вай ба мадрасаи калонтарини Бағдод Низомия, ки аз тарафи Низомулмулки Тўсӣ (1017-1092), вазири Салҷуқиҳо сохта шуда буд, дохил шуда, таҳсили худро давом дод. Мадрасаи Низомия аз мадрасаҳои дигари Бағдод бо он фарқ мекард, ки машҳуртарин олимони замон дар он дарс мегуфтанд. Адабиёт дар доираи мударрисон ва донишҷў¸ни он мақоми азим дошт. Дар китобхонаи мадраса беш аз 200 000 ҷилд китобҳои қаламӣ нигоҳ дошта мешуд. Дар саҳни мадраса мулоқотҳо, ваъзгўиҳо ва баҳсҳои аҷоиб барпо мегардиданд. Саъдӣ дар ин муҳит тарбия меёфт ва чун донишҷўи пешқадам маош (идрор) мегирифт. Ҳангоми таҳсил дар мадраса Саъдӣ ба тасаввуф ва ирфон майл намуда, таълимоти Абдулқодири Ҷелонӣ (ваф. 1127)-ро пазируфт.
Ниҳоят дар солҳои 1215-1216 Саъдӣ аз Бағдод ба саёҳат баромад. Вай аввал роҳи шаҳрҳои муқаддаси мусулмонӣ Маккаю Мадинаро пеш гирифт. Дар ибтидо Саъдӣ фақат нияти ҳаҷ дошт. Вале дар тўли роҳ ў бо мардумони гуногун вохўрда, дар бисёр маҳфилҳо маҷлисҳои ваъз орост, осори харобию зулмро дида, бо насиҳатҳои ҳакимонаи худ мехост, ки ба дарди мардум марҳам шавад. Бинобар ҳамин сафари ў бо ҳачгузорӣ ба охир нарасид. Шоир саёҳаташро қариб чиҳил сол давом дода, пиёда ва ҳамроҳи корвониён Ҳиҷозу Шом, Мисру Фаластин, вилоятҳои Мағрибу Озарбойҷон, Арманистон, Осиёи Хурду Эрон, Мовароуннаҳру Хуросон, Қошғару Ҳиндустон, Ҳабашистону Африқои Ҷанубӣ ва ғайраро давр зад. Ҳангоми ин сафарҳо Саъдӣ аз халиҷи Форс, баҳрҳои Уммону Миёназамин, Сурху Ҳинд ва ғайра низ убур кард. Баъди истилои муғул бисёрии ин кишварҳо ҳолати ҳузноваре доштанд. Вале Саъдӣ ҳангоми истиқоматаш дар шаҳрҳои Балху Бомиён, Исфаҳону Рай, Табрезу Байлақон, Басраю Кўфа, Димишқу Байтулмуқаддас, Диёрибакру Баълабак, Қоҳираю Ҳалаб, Тароблису Қуния, Қошғар ва ғайра бештар ба гуфтани ваъз машғул мешуд. Дар ин ҷаҳонгардӣ Саъдӣ аз халқҳои гуногун меомўхт, таҷриба меандўхт ва донишу таҷрибаи ҳосилкардаи худро ба онҳо меомўзонд. Дар суханрониҳои Саъдӣ тарғиби донишу ҳунар, ташвиқи омўхтани илм, талқини одамгарӣ, ситоиши сулҳу сафо ва осоиш мақоми асосӣ дошт. Вай зулм, тааддӣ, ҷаҳолат, хиёнату ҷиноят ва ҷангро маҳкум мекард.
Ин замони қатлу ғорат ва талаю тороҷи муғул буд, ки қариб баъди 40 соли сар шуданаш сояи шуми он ба Бағдод низ расида, соли 1258 шаҳрро ба харобазор табдил дод. Саъдӣ натанҳо бо нафрат истилои муғулро маҳкум мекард, балки ниҳоди нопоки хиёнаткорони маҳаллиро низ, ки бо истилогарон зуд забон як мекарданд, фош намуда, халқро хабар медод, ки аз ин турфа мардум барҳазар бошанд:
Бишўй, эй хирадманд, аз он дўст даст,
Ки бо душманонат бувад ҳамнишаст.
Дар давоми сафари чиҳилсолаи худ Саъдӣ борҳо ба душвориҳою маҳрумият ва азобу кулфатҳо гирифтор шудааст: Аввалан, ӯ дар сафарҳояш бо дуздону роҳзанон рўбарў шуда, шахсан корвонро аз онҳо наҷот медиҳад. Ғайр аз ин, ў дар мадрасаҳо, мусофирхонаҳо ва қозихонаҳои мамлакатҳои гуногун, бо муллоҳои расмӣ, фақеҳон, рўҳониёни тангназар, шайхон ва дарвештарошон мунозираҳои оштинопазир ороста, гоҳе корро то ба задухўрд ва дастбагиребонӣ мерасонад. Вале дар ин талошҳо то ғолиб наояд ва рақибашро торумор накунад, аз ў даст намекашид. Муҳорибаи то дами ғалаба талаботи ахлоқӣ ва рафтори писандидаи Саъдист. Ин сифати ў дар Ҳикоятҳои «Фақеҳи кўҳнаҷомаи тангдаст» («Бўстон») ва «Ҷидоли Саъдӣ бо муддаъӣ дар баёни тавонгарию дарвешӣ» («Гулистон») барҷаста ҳувайдо мегардад. Аз ин гузашта, ў дар Искандарияи Миср баробари тамоми халқ заҳри қаҳтию гуруснагиро мечашад, дар ҷазираи Кеши халиҷи Форс меҳмони савдогари мумсике шуда, ҳангоми сафараш аз Димишқ ба Фаластин дар ҷанги зидди салибдорони фарангӣ иштирок намуда, ба дасти онҳо асир меафтад. Дар Санъо, ки яке аз шаҳрҳои Яман буд, писари ягонаи ў дар хурдсолӣ вафот мекунад:
Ба Санъо-дарам тифле андаргузашт,
Чӣ гўям, к-аз онам чӣ бар сар гузашт!
Нависанда дар миёнаи солҳои 50 асри XIII дар шаҳри Димишқ манзил гирифт. Вай дидаю шунидаҳояшро ба риштаи назм кашида, соли 1257 дар ин гўшаи ороми дунёи онрўза бузургтарин асари манзуми худ «Бўстон»-ро ба охир расонда, онро ба ҳокими Форс Абўбакр ибни Саъди Зангӣ (1226-1260) ва писари ў Саъд ибни Абўбакр, ки баъди 12 рўзи марги падараш вафот кард, бахшид.
Сабаби «Бўстон»-ро ба ҳокими Шероз бахшидани Саъдӣ он буд, ки Абўбакр ибни Саъди Зангӣ дар тамоми Осиёи Миёна, Хуросон ва Эрон ягона ҳокиме буд, ки бо тадбире соли 1226 Форсро аз тороҷи муғулон наҷот дода буд. Ин воқеа сабаб шуд, ки натанҳо як қисми Эронзамин, балки як ҳиссаи муҳими мероси фикрии халқҳои эронинажод аз нест шудан раҳо ёбад.
Охири соли 1257 ё аввали соли 1258 Саъдӣ баъди таҳсили илм, сафарҳо, саёҳатҳо ва ғарибиҳои 60-сола ба ватани аслии худ Шероз баргашт. Саъдӣ дур аз ватан бошад ҳам, медонист, ки аз соли 1203 то соли 1223 Шероз шаш бор аз тарафи Хоразмшоҳиён ва атобакони Озарбойҷон истило шуда буд. Хавфи тороҷи муғул низ ба он таҳдид мекард. Вале ў чун ба ватан баргашт ва онро дар осоиш ёфт, ниҳоят шодмон шуд:
Чун боз омадам, кишвар осуда дидам
Зи гургон бадар рафта он тезчангӣ.
Саъдии Шерозӣ соли 1258 дар муддати се моҳ шоҳасари ҷаҳоншумули дигари худ «Гулистон»-ро навишта, онро низ ба Абўбакр ибни Саъди Зангӣ бахшид. Вале вақте ки ин ҳоким ба ў таклиф намуд, ки дар сафи дарбориёни вай қарор гирад, Саъдӣ хоҳиши ӯро напазируфт.
Суханвари номӣ ба истиснои як сафари кўтоҳмуддат ба Арабистону Озарбойҷон расо чиҳил соли бақияи умри худро дар Шероз гузаронд.
Манзили Саъдӣ як фарсах дуртар аз шаҳр воқеъ гардида буд. Орифону фозилон, шоирону адибон ва шогирдон сўҳбати ўро барои худ табаррук медонистанд.
Вафоти Саъдии Шерозӣ шаби сешанбеи 9 декабри соли 1292 иттифоқ афтод. Ўро дар мавзеи Мусаллои Шероз ба хок супурданд. Марқади ў акнун тавофгоҳи аҳли дил аст. Азбаски Саъдӣ 108 сол умр дидааст, дар байни халқ ибораи «умри Саъдиёна» машҳур аст. Муроди бисёр одамон ба ин гуна син расидан аст.
источник
АНДЕША. Инсон аз ҳама олитарин мавҷудот дар рӯи замин буда, қадру манзалат ва мақому ҷойгоҳи баландро соҳиб аст. Маҳз соҳиби аклу хирад будани инсон вайро аз мавҷудоти дигар фарқ гузошта, ӯро баландмақом ва соҳибиззат намудааст. Ҳам дар Эъломияи умумии ҳуқуқи башар ва ҳам дар Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон инсонро мӯътабар шуморида, ба ӯ арзишу ҷойгоҳи олӣ муқаррар шудааст. Чуноне дар моддаи 8-уми Конститутсия омдааст: «Инсон, ҳуқуқ ва озодиҳои ӯ арзиши олӣ мебошанд. Ҳаёт, қадр, номус ва дигар ҳуқуқҳоои фитрии инсон дахлнопазиранд»[1].
Мавзӯи инсон ва ҷойгоҳи ӯ дар эҷодиёти мутафаккирони гузаштаи тоҷик бисёр хуб инъикос гардидааст. Масалан, Умари Хайём мақому манзалат ва ҷойгоҳи инсонро дар коинот баррасӣ намуда, бовар дорад, ки «мақсуд зи ҷумла офариниш инсон аст». Вақте сухан дар бораи кулли ҷаҳони ҳастӣ меравад, пас инсон мақсад аслӣ ва дар маркази масъалаи офариниш қарор дорад ва тамоми масоили дигар ба ӯ хатм мешавад. Дар ин маврид масъала аз тоҷик будан, тоҷикистонӣ будан, мусулмони ҳанафимазҳаб будан берунтар убур мекунад. Ҷойгоҳи тоҷики тоҷикистонӣ ва мусулмони ҳанафимазҳаб будан ҳифз мешавад, аммо гузашта аз ин, ба шахсияти инсон сарфи назар ба миллату эътиқод ва дигар таалуқоташ назар карда мешавад.
Вақте масъалаи шаъну шарафи инсонӣ ба миён меояд, пас дар чунин ҳолат гуфта намешавад, ки ӯ аз кадом давлат, кадом миллат, пайрави кадом дин, кадом мазҳабу оин, аз кадом оила, кадом маҳаллу минтақа, сарватаманд аст ё фақир, хурд аст ё бузург ва ғайра. Эҳтиром шаъну шарафи инсон дар чунин мавридҳо ҳатмист. Вақте номус, қадр ва шаъну шарафи як фард таҳкир ва ё паст зада мешавад, наметавон гуфт, ки ӯ тоҷик нест, мусулмон нест ва ғ. Чун ӯ инсон аст ва мисли мо арзиши олӣ дорад, ҳақ надорем нисбат ба вай беэҳтиромӣ намоем. Мутаасифона дар дар давраҳои гузаштаи таърихӣ ва ҳатто имрӯз шиорҳои чун «ҳар касе аз мо нест, бар зидди мо аст» чӣ қадар бадбахтиҳои беҳадду канорро ба вуҷуд овардааст. Аз як ҷониб, сабаби зиддиятҳои мазҳабӣ, этникӣ ва байни фарҳангӣ заминаи асосии иқтисодӣ дошта бошад, аз тарафи дигар, сарчашмаи дигари он носозгории байни ҳуввиятҳо мебошад.
Магар А.Гитлер ҷонибдори ин шиор набуд? Ба ғайр аз як нажоди хосс фармон дода буд, дигар халқияту миллатҳоро нобуд созанд. Дар ин асос миллионҳо одамон нобуд карда шуданд. Оё имрӯз ДОИШ низ аз рӯи ин тафриқагузорӣ амал накарда истодааст? Ҳар шахсеро, ки ақидаи онҳоро ҷонибдорӣ ва пайравӣ намекунад, ӯро ба қатл кардан ҳукм менамоянд. Аз ин рӯ онҳо ҳам мусулмонон ва ҳам ғайримусулмононро доранд нобуд мекунанд. Рафторашон ба дини ислом ягон иртиботе надоранд. Чуноне ки Роҳбари кишвар мефармоянд: «. Амалҳои ваҳшиёнаи ин неруҳо бо дини мубини ислом ҳеҷ гуна робитае надоранд. Онҳо, баръакс, мухолифи таълимоти ахлоқӣ ва арзишҳои таҳаммулгарову инсондӯстонаи ислом мебошанд»[3]. Дар идеологияи гурӯҳҳои ифротӣ инсон арзиши олӣ надорад. Агар андешаи онҳоро ҷнибдорӣ ва пайравӣ кардед, пас ҷни шумо дар паноҳ мемонад. Ва ғайри он дигарон аз назари онҳо инсон нестанд ва ҳаққи зиндагӣ кардан надоранд. Ба дигарон ба мисли ашё муносибат мекунанд. Чунин нодида гирифтан ва эҳтиром накардани инсон чанд далел дорад:
— якум, маърифати нокомил нисбати инсон (аз рӯи нодонӣ), ки инсон олитарин ва боарзиштарин мавҷудот аст;
— дуввум, арзиши олӣ ва соҳиби шараф будани инсонро қабул надоранд;
— севвум, қавму миллати худро аз дигарон бартар ва болотар меҳисобанд.
Дар шароити имрӯзаи низоми демократӣ, Конститутсия ва дигар санадҳои ҳуқуқи байналмилалӣ тамоми заминаеро фароҳам кардааст, то ҳамаи инсонҳо сарфи назар аз мансубияти миллӣ, динӣ, иҷтимоӣ аз ҳуқуқу озодиҳо ба таври баробар бархӯрдор бошанд. Дар ин бора дар моддаи 7-и Эъломияи умумии ҳуқуқи башар омадааст: «Ҳамаи одамон дар назди қонун баробаранд ва бидуни ҳеҷ як тафовут ба ҳимояи баробари қуқуқӣ ҳақ доранд. Ҳамаи одамон дар муқобили ҳар гуна табъиде, ки хилофи хамин Эъломия мебошад ва таҳдиди табъиз аз ҷонибе, ки набошад, ба ҳимояи баробар ҳақ доранд» [3]. Яъне, шаъну шараф ва обрӯву эътибори инсон дар қонунгузории кишвар нуктаи муҳим ба шумор меравад ва давлат онро ҳамаҷониба ҳимоя менамояд.
Гузаштагони мардуми тоҷику форс ҳанӯз ҳазорсол қабл бо ҳам пайванд ва баробару як узв будани инсонро дарк намудаанд. Чи тавре, ки мутафаккири барҷастаи форсу-тоҷик Саъдии Шерозӣ бисёр хуб фармудааст:
Бани одам аъзои якдигаранд,
Ки дар офариниш зи як гавҳаранд.
Чу узве ба дард оварад рӯзгор,
Дигар узвҳоро намонад қарор.
Ту к-аз меҳнати дигарон беғамӣ,
Нашояд, ки номат ниҳанд одамӣ.
Чунин маънову моҳияти баланди гуманистӣ доштани андешаҳои ин донишманди барҷаста аз он далолат медиҳад, ки он мисраҳо алҳол дар пештоқи бинои бонуфузтарин созмони ҷаҳонӣ — Созмони миллали Муттаҳид овеза кардаанд. Зеро, Саъдии Шерозӣ дар ин ҷо бани инсонро новобаста аз миллат, дин, забон, ҷинсият, мақоми иҷтимоӣ дар як радиф гузоштааст. Агар ӯ хос ба як миллату фарҳанг он андешаҳоро марбут медонист, пас он андешаҳо соҳиби чунин арзиши баланд пайдо карда наметавонист. ӯ ба масъалаи гуманизм фарохтар аз дину миллат назар мекунад ва тамоми инсонҳоро дар як радиф мегузорад. Агар барои ту шарафу номус, молу мулк, обрӯву эътибор азиз аст, пас бидон, ки арзишҳои мазкур барои инсонҳои дигар низ муққадас мебошад. Ё дар ҷои дигар С. Шерозӣ фармудааст, ки «он чи бар нафси хеш мапсандӣ, бар нафси дигари низ мапсанд». Он рафтору кирдор ва амале, ки барои худат намеписандӣ, барои нафари дигар низ мапсанд. Ҳамон чизе, ки бароят азизу муқаддас ва мӯътабар аст, барои дигарон низ он азиз аст. Фиреби як нафар бароят писанд наояд, пас худат низ дигареро фиреб мадеҳ. Модару ватан барои ту азиз бошад, модару ватани шахси дигареро таҳқир макун.
Дар ҳаёти ҷомеа бисёр низоъҳо маҳз аз сабаби аз тарафи як шахс ё гурӯҳ эҳтиром накардан ва олитар ҳисобидани хештан нисбат ба дигарон сар мезанад.
Вақте роҳбари ягон созмону ташкилот гоҳо бо эҳсоси он, ки сарвар аст, нисбат ба дигарон салоҳияти бештар дорад, обрӯву шаъну шарафи зердастони худро паст мезанад ё онҳоро эҳтиром намекунад, ки дар натиҷа чунин ҳолат сабаби низоъ ва бадбинӣ гардида, боиси вайрон шудани муносибат дар он муассиса ва қафоравии фаъолият мегардад.
Гоҳо дар вақти дарс муаллим нисбати донишҷӯе, ки шояд ба дарс беомодагӣ ҳозир шудааст, суханони паст гуфта, обрӯву эътибори ӯро дар назди ҳамсабақонаш паст мекунад. Чунин ҳолат на танҳо сабаби беҳтар шудани муносибати донишҷӯ нисбати таълим мегардад, балки бадбинии ӯ ба дарс ва муаллим меафзояд. Фаразан агар донишҷӯ ба дарс беомодагӣ ҳозир шуда бошад, пас оё муаллим ҳаққи паст задани обрӯву эътибори донишҷӯро дар байни дигарон дорад? Ё роҳи хубтар барои адаби ӯ вуҷуд дорад? Ба андешаи мо вазифаи муаллим ҳамчун тарбиятгар барои донишҷӯ пеш аз ҳама намуна будан дар рафтору муносибати инсонӣ буда, бо роҳи дуруст адаб додан, тарбия намудани онҳо аз омӯзгор маҳорати баландро талаб менамояд.
Мутаасифона, ҳолати ташвишовар дар ҷомеаи имрӯза, ин бо лаҳни қабеҳ, бо тарзи ҳақоратомез ва бо истифодаи ҳар гуна ибораҳои нозеб рафтор намудани баъзе ҷавонписарон бо ҷавондухтарон мебошад. Яъне, беэҳтироми нисбати занону духтарон ва муносибати дағалона бо онҳо таъсири манфии худро ба таълиму тарбияи фарзандон, вазъи оилаҳои ҷавон ва фарҳангу ахлоқи ҷомеа гузошта истодааст. Ин ҷавонон бо чунин тарзи муомилаву муносибат бок адом виҷдон аз бузургони худ ба мисли Саъдии Шерозӣ, Мавлоно Ҷалолиддини Румӣ, Абӯ Алӣ Ибни Сино ва дигар нобиғаҳо миллати тоҷик ифтихор карда метавонанд? Мутафаккирони тоҷик бо эҷоди осори бузурги маънавию моддӣ дар рушди тамаддуни башарӣ саҳми худро гузоштанд ва имрӯз баъзе наберагони онҳо дар паст кардан ахлоқу одоб, фарҳанги муошират саҳмгузорӣ доранд. Чунин тарзи рафтору кирдор дар рӯ ба рӯи тамому талошҳои Пешвои миллат мӯҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар самти пешрафти илму маориф, фарҳанги миллӣ, магар шармандагӣ ва беэҳтиромӣ ҳисоб намешавад?!
Чуноне ки дар Консепсияи милли тарбия омадааст: «Башардӯст будани инсон ва шаҳрванд дар муносибат ба волидон, хешу табор, ҳамдарсон, омӯзгорон, ёру дӯстон, ашхоси ношинос, намояндагони халқу миллатҳои ғайр зуҳур меёбад». Ҳар нафар дар кадом мавқеи иҷтимоӣ қарор надошта бошад лозим аст, аз рӯи башардӯстӣ (гумманизм) ба дигарон рафтор намояд. Муҳим нест, ки наздикони шумо кӣ ҳастанд, муҳим бо онҳо аз рӯи эҳтиром, на таҳқиру паст кардан шарафу эътибор рафтор кард.
Як ҷавон нисбати падару модар, ҳамдарсон, омӯзгорон, дӯсту рафиқон, хешу табор, ҳамсоягон ва ашхоси дигар агар хизмат арзанда ба ҷо наоварда бошад, пас ҳадди ақал аз рӯи принсипи башардӯстӣ муносибат намояд. Аз рӯи принсипи башардӯстӣ муносибат кардан, ин бо сухану рафтори зараровар, хафакунанда, таҳқиркунанда муносибат накардан аст. Яъне, ба мисли инсон бояд муносибат кард. Ба қавли Саъдии Шерозӣ инсон ва ё худ одамӣ аз рӯи меъёри зерин муайян мешавад:
Одамият чист, худро дур аз шар доштан,
Хайрхоҳи халқ будан, нафъи безар доштан.
Инсони башардӯст бо дурӣ ҷустан аз зарару зиён расонидан ба шахси дигар ва бо нияту мақсад нек муносибат менамояд.
Қонуни дунё тарзе бано шудааст, ки ҳар амалу рафтори мо дер ё зуд ба худамон бармегардад. Агар хоҳед, ки дигарон ба Шумо сухан бад нагӯянд, пас ба дигарон сухани бад нагӯед. Чуноне ки омадааст: рӯзе як ҷавон ҳамроҳи падараш ба кӯҳ меравад. Ногаҳ пояш ба санге бармехӯрад ва аз дарди он овоз баланд мекунад ва ҳамон овозаш аз тарафи дигар ба худаш бармегардад. Ҷавон ҳайрон мешавад. Аз падараш мепурсад: Оё дар ин ҷо касе ҳаст, ки ба ман ҷавоб мегӯяд ва айни ҳамон садоямро бармегардонад. Падараш ҷавоб медиҳад: Касе нест он кӯҳ акси садои туро бармегардонад. Зиндагӣ низ мисли кӯҳ аст, ту чи тавр рафтор кунӣ ба ту ҳамон гуна муносибат мекунанд. Ба қавли Мавлоно Ҷалолиддини Румӣ «ин ҷаҳон кӯҳ аст, феъли мо нидо, сӯи мо ояд нидоҳоро садо».
Муносибати нек ба башардӯстона бо дигарон қарзи инсонӣ, шаҳрвандӣ ва имонии ҳар нафар буда, ҳар яки мо вазифадор ҳастем, ки барои ҳифзи мақому шарафи дигарон чун инсон рафтору муносибат намоем.
- Суханронии Пешвои миллат мӯҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар мубоҳисаҳои умумии Иҷлосияи 72-юми Маҷмаи Умумии Созмони Милали Муттаҳид. Суроғаи эл.: http://www.prez >.
- Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон. — Душанбе, 2015.
- Эълоимияи ҳуқуқи башар. — Душанбе, 1999.
Шӯҳрат САИДОВ, раиси шӯрои олимони ҷавони ДДҲБСТ.
Бознашр аз китоби «Ҷавонон — пайрави Эмомалӣ Раҳмон»
Рассказ Алишера (или один день неизвестной войны)
Бани Одам аъзои якдигаранд
Ки дар офариниш зи як гавхаранд
Чу узве ба дард оварад рузгор
Дигар узвхоро намонад карор
Ту к-аз мехнати дигарон бегами
Нашояд ки номат ниханд одами
(Саади)
Все племя Адамово — тело одно,
Из праха единого сотворено.
Коль тела одна только ранена часть,
То телу всему в трепетание впасть.
Над горем людским ты не плакал вовек,—
Так скажут ли люди, что ты человек?
(перевод с таджикского/персидского)
Когда в городе поселяется страх, то он становится каким-то чужим. Свой и не свой. И люди тоже и свои, и не свои. Не поймёшь, кто враг, а кто друг. Это ведь гражданская война. Самая подлая из войн.
Мирный, солнечный день стонет, когда его прошивают автоматными выстрелами. Сразу, даже в полдень, как будто, наступают сумерки. Вы слышали автоматные очереди в городе? Слышали каким эхом отдают выстрелы в кварталах? Это не эхо. Это стоны мирного дня. Ведь его прострелили. Через простреленные раны дня, вытекает само спокойствие, день сдувается и сморщивается как проколотый жёлтый шарик. Он нехотя становится серым, хотя солнце продолжает светить. Сразу, за спокойствием, уходят и смех и веселье. Они тоже покидают то пространство где звучат выстрелы. Они уходят молча, обреченно, и с обидой. Ведь ими пренебрегли. С их уходом, в воздухе освобождается место. В это освободившееся место, проворненько, вселяется страх. Жуткий страх. Злой страх. Он на долго поселяется в моём, когда то весёлом, городе.
В городе, откуда не возьмись, появляются люди, нет, скорее нелюди, которые с распростёртыми объятиями привечают страх. Им нравится, когда в городе поселяется страх. Им радостно, когда людям становится страшно.
И, странное дело, в мирные, спокойные дни этих нелюдей не замечаешь. Они тихо ходят рядом с тобой, но их не видно. Нет того самого страха, который их и проявляет. Хотя изредка можно почувствовать мрачный холодок их дыхания, когда они, случайно, оказывютя рядом с тобой. Но они не зримы.
А как только в городе появляется страх, они, эти самые нелюди, тут как тут, готовенькие преданно служить ему, страху. Нехорошие они, нелюди, чернодуши. Они очень любят войны, особенно гражданские войны. Во время этих войн, они с радостью срывают свои, порядком надоевшие им, маски приличия, как неудобную одежду, и проявляют свои истинные лица. Мрачные лица. Злые лица, с акульими глазами из грязного стекла. От их взгляда всегда веет холодком.
Они любят объединяться в своры. Гражданская война это, как известно, безвластье, беспредел, беззаконие. Отныне, законы устанавливают они, эти самые своры, слуги страха.
Страх поселился в моём городе, в городе Шаирабаде
Это было в конце холодного декабря. Низкое небо было покрыто темными тучами и казалось до туч можно дотронуться рукой, даже воздух был сплющенным и густым. Воздух был простреленным.
Это был первый день гражданской войны в городе среди гор. Было необычно видеть ревущие бронетранспортёры с чёрными шлейфами дыма, снующие по асфальтированным улицам города. Пахло порохом и недогоревшей соляркой. Голые деревья и злые БМП придавали городу очень мрачный вид. В городе не было власти. Царила жестокая и беспредельная вседозволенность. Кто с кем воевал, невозможно было разобрать. Небольшие группы людей с красными и белыми повязками на предплечьях носились по городу, стреляя друг в друга. Крики, стоны и причитания. Плакали и женщины, и мужчины, возле убитых родственников.
Какая то группа, с красными повязками на руках, силой тащила безоружного, не молодого уже, мужчину к стене детского сада «Солнышко». Мужчина сопротивлялся, и плачем в голосе кричал:
— Да не виноват я. Я простой учитель, отпустите меня.
Никто даже не пытался услышать его. Люди просто обезумели. Учителя поставили к стенке, и отступя на несколько шагов назад, кто то из группы выстрелил очередью по нему. Бедный учитель выставил ладони вперёд, как будто защищаясь от пуль, но тут же отлетев назад упал у стены, как силой брошенный пластилин, совершенно обездвиженный, свесив ноги в бетонный лоток. От побеленной стены отлетела штукатурка, и появились серые выбоины от пуль. Учителя застрелили, потому что у него был «горский» говор. О, времена…
Я почувствовал сильный приступ тошноты.
-Эй, ты, длинный, отведи в сторону и пусти в расход эту сволочь, — крикнул мне один из боевиков. Именно так: «пусти в расход». Это выражение было очень популярным среди боевиков во время гражданской войны в Таджикистане, и многие приговоренные, часто не понимали, что же это значило «быть пущенным в расход», и продолжали наивно улыбаться.
Я нехотя подошёл к нему. Это был командир боевиков. У него было некрасивое длинное лицо с близко расположенными глазами. Рот напоминал пасть акулы, с втянутым к горлу подбородком, да и взгляд был акульий, без малейшего проблеска интеллекта. Так, мутные стёклышки. Я про себя его так и прозвал, «Акула». Рукава его пятнистой камуфляжной формы были засучены и у запястья виднелась татуировка напоминающая якорь. Были видны следы попыток вытравить рисунок, так как теперь якорь напоминал большой зелёный крючок нарисованный пунктиром. На правом плече у него висел автомат, к которому были пристегнуты три магазина перемотанные синей изолированной лентой, из которых зловеще торчали острые наконечники патронов, медного цвета. В нагрудном кармане, справа, торчала рация, с короткой, прорезиненной антенной.
Три других боевика, его сотоварищи, так же были одеты в пятнистые военные куртки и штаны. Только у одного вместо штанов были выцветшие джинсы. Все трое были вооружены автоматами. Чувствовалось, что боевики побаиваются своего лидера. Они не подходили к нему близко, сторонились его как заразного больного. Было в нем что то отвратительное и страшное, нечеловеческое.
Сегодня утром он застрелил, у меня на глазах, парня ехавшего на велосипеде, только из за того, что тот увидев боевиков, которые лишь своим видом, внушали ужас на всех, повернул обратно и стал убегать. Ему не хватило каких то сантиметров, чтобы повернуть за угол. Акула не прицеливаясь пустил очередь по нему и попал. Убитого я знал, мы учились в одной школе, я не помнил его имени. Но помнил, что он был совершенно безобидным человеком, стеснительным и тихим парнем.
— Длинный, почему я должен повторять тебе дважды, иди и пусти в расход эту сволочь.
— Меня зовут Алишер, — как можно равнодушнее сказал я ему.
Акула сверкнул на меня своими акульим глазами и брызгая слюной, произнёс:
— Запомни, Длинный, нынче я пахан в твоём сранном городе. Как я тебя назову, так и будешь называться! Всё, что я назову так и будет называться, и всё что я прикажу, будет выполняться бесприкословно, понял?!
Я промолчал.
— Иди и пристрели эту сволочь.
Я посмотрел на того, на кого он указывал.
Это был мальчик лет пятнадцати переодетый в женскую одежду. Сволочью Акула и называл этого мальчика. И именно его он предлагал мне пустить в расход.
На мальчике было длинное женское, почти до пят, платье красного цвета с крупными желтыми цветами. Голова была покрыта большим темно зеленым платком. Дорога, на котором его схватили, вела к реке Пяндж. «Бедняга, видимо намеревался переплыть реку и спастись на том берегу, в Афганистане», подумал я.
Мальчик весь дрожал как новорожденный щенок и постоянно твердил:
— Не убивайте меня, не убивайте меня.
Он был в таком возрасте, когда кожа еще по детски нежна и щеки не утратили следы детских румянцев. У него были большие зеленые глаза, полные страха. Я его не знал. Да, я многих не узнавал в своём городе, потому что, всего месяц назад, в ноябре, вернулся из Душанбе, когда распустили студентов. А до института, три года прослужил на Балтийском флоте. В Шаирабаде я не был, почти, семь лет.
Почему Акула захотел, чтобы я исполнил этот жуткий приговор я догадывался.
Скорее всего, они хотели проверить меня на благонадежность. Они примкнули меня к себе сегодня утром. Эти боевики были пришлые южане, не из Шаирабада. Они с утра ходили по домам и рекрутировали себе новобранцев. Только перед самой войной, я узнал, что оказывается, этнически, я был южанином, но родился и вырос в городе, в котором большинство были сторонниками «горцев». Вот такие вот дела. Каким-то образом у боевиков оказались списки и адреса всех южан из нашего города. Они рекрутировали себе сторонников из среды местных этнических «южан»
«Зря не послушался отца», подумал я в эти мгновения. Он строго на строго запретил нам, братьям, участвовать в этой бессмысленной войне. Отец, так и сказал: «Это не война, это сумасшествие. Слушайтесь меня, и не сходите сума. Не марайтесь об это, если хотите смело и честно смотреть людям в глаза, когда всё это безумие закончится»
Но, сегодня утром, когда боевики с автоматами, с нервным видом ворвались к нам во двор, отца дома не было. Они прочитали наши имена, затем указали на моего старшего брата, у которого четверо детей, и скомандовали:
— Ты идёшь с нами.
Возражать было опасно.
— Он плохо слышит, — вмешался я. — Можно я пойду вместо него. То, что брат слышит плохо, я придумал, даже, как то неожиданно для себя, чтобы защитить его.
— Годится, оружие дома есть?
— Нет, — ответил я, что было правдой. Отец запретил.
— А если найдём?
— Проверьте.
— Хорошо, у нас нет времени. Пока будешь заправлять рожки автоматов, пошли, — скомандовал их командир.
Вот так я оказался с ними.
Теперь они испытывали меня, на благонадёжность.
— Дай ему свою пушку, — крикнул он на боевика в джинсах. Тот медленно снял с плеча автомат, снял с предохранителя, и глядя мне в глаза протянул его мне. Я медленно взял автомат в руки.
Мальчик весь побледнел. Его пересохшие губы что то шептали. Я не мог разобрать. У меня в ушах звенело. Отец был совершенно прав. Это не война. Это сумасшествие. Это безумие. Веками выработанная таджикская пословица гласит: «Чизе, ки пир медонад, пари намедонад», то есть «То, что знает старый, не знает даже пери (ангел)».
— Пошли, — сказал я мальчику, направляясь в сторону ворот детского сада. Мысль работала сбивчиво. Я не знал, что я делаю, лишь бы оттянуть время, хотя бы мгновения.
— Нет, Длинный, пристрели здесь. Сейчас же…
Ох, и нелюдь же этот Акула. Скорее всего из уголовников, промелькнула у меня догадка.
В это время раздались автоматные очереди, и из-за угла с грохотом вырулил БТР впереди которого, отстреливаясь, бежала группа людей. Мы стояли посреди дороги, и бронированная громадина ехала прямо на нас. Мы разбежались. Я и мальчик оказались с левой стороны дороги, у бетонного лотка. А «Акула» со своими боевиками оказался на другой стороне. БТР остановился между нами и началась беспорядочная стрельба. Кто в кого стрелял невозможно было разобрать. Я схватил мальчика за рукав рубашки и мы вместе залегли в бетонный лоток. Он оказался впереди меня, и я знаком показал ему ползти. Мальчик извиваясь как змея стремительно пополз впереди меня, перед моим носом мелькали его рванные замшевые кроссовки. Я даже не заметил, что на дне лотка текла ледяная вода. Проползая мы наткнулись на свесившиеся ноги расстрелянного учителя. Он шевелился. «Слава Аллаху, живой» мгновенно промелькнула мысль. Стрельба не прекращалась ни на минуту. Мальчик полз быстро, я едва успевал за ним. Единственной мыслью было подальше отползти от этого страшного места. Я боялся поднять голову, и лишь краем глаза заметил, что мы доползли до ворот Дома Пионеров. Быстро схватив мальчика за кроссовки я остановил его. Он притих. Я указал ему на ворота Дома Пионеров. Мы вместе выкарабкались из лотка, и ползком пересекли улицу. И лишь оказавшись в саду Дома Пионеров мы остановились. Тут я заметил, что всё ёще держу в руках автомат, переданный мне одним из боевиков.
— Ака, маро на парон (Брат, не убивай меня, таджикский язык), — жалобно молил мальчик.
— Молчи, и беги со мной, — тихо ответил я ему.
Через некоторое время мы оказались в камышовых зарослях, на берегу реки Пяндж. Граница была открыта. Российские пограничники в эти дни, казалось, сохраняли нейтралитет, и не вмешивались в конфликт
Мальчик был совершенно растерян, и ничего не понимал, что происходит. Он то ли примирился со своей участью, то ли находился в шоке, но он безоговорочно исполнял всё что я просил.
Вдруг он внезапно посмотрел на меня своими зелеными глазами. Это были не детские глаза, это были глаза мудреца. Я опустил автомат, близко подошел к мальчику и тихо спросил
— Плавать умеешь?
Он не отвечал. Мне кажется он не видел ни меня, ни серого неба, не чувствовал ни холодного воздух ни запаха тины идущего от реки.
Вдруг он вздрогнул, как будто от холода. Он вновь вернулся в эту реальность.
— Что?- с удивлением и хрипотцой в голосе спросил он.
— Плавать умеешь? — повторил я, чуть громче.
— Нет… да, умею, — ответил он. Было видно, что он цеплялся за мизерный шанс. Я понял, что плавать он не умеет
— Сними платье, тебе в ней будет не удобно переплывать реку. Сейчас река обмелела, я покажу тебе брод. Главное держись на ногах, не падай. Встань лицом против течения, так легче противостоять течению. Понял?
— Ты мне в спину не выстрелишь?
— Вот смотри, — я показал ему отстегнутый рожок и выбросил его в реку. Магазин булькнул и мгновенно исчез в темно-зеленой воде Пянджа. Минуту поколебавшись я далеко забросил и сам автомат.
Мальчик неуверенно вошёл в воду и не отрывая взгляда от меня пошёл по броду…
Кто, обвинит меня в том, что я отказываюсь воевать? Где вы, долбанные ораторы на митингах, затеявшие эту войну? Куда вы все попрятались? Ради чего вы всё это затеяли? Разве стоят ваши эгоистичные амбиции жизни вот этого мальчика, вброд, дико озираясь на меня, неуверенно пересекающего холодную реку. Реку дающую ему шанс выжить, выжить на чужом, афганском берегу. Счастья и удачи тебе мальчик! Если сможешь, прости жадных взрослых затеявших эту войну…
Я сидел среди зарослей камыша и смотрел на удаляющую хрупкую фигуру мальчика. Он шёл очень осторожно, но уже ближе к противоположному берегу его, всё-таки, сбило течением с ног, но он немного побарахтавшись зацепился за колючие кусты джуды и выполз на берег.
И только тут я заметил, что у меня по щекам текли горячи слёзы…
Стрельба в городе затихла.
Возвращаясь обратно домой, в заброшенном саду Дома Пионеров я встретил старую бездомную овчарку, которая завиляв хвостом подбежала ко мне. Она ко всем относилась одинаково ласково. Мне внезапно стало тепло, словно хмель распространилась по нутру. Я не могу выразить словами ту любовь, которую я испытывал в тот момент к собаке. Но причину этой любви я знал точно. Я любил её потому, что она не могла брать в лапы автомат и нажимать на курок. Я любил ее потому что она была нейтральна на этой войне. Я любил ее потому что она не разделяла людей на горцев и южан… В тот момент, я этому псу доверял больше чем людям. Я нежно погладил её по холку и осторожно удалил сухие колючки репейника прилепившиеся к ее полинялым бокам. Она робко пыталась лизнуть меня по лицу, но видимо уловив моё настроение передумала. Я обнял её за шею, она перестала вилять хвостом и замерла. Мне казалось, что она пыталась утешить меня. Жаль что собаки не могут говорить. Мне кажется, что они могли бы сказать людям что то очень мудрое и важное.
Бани одам аъзои якдигаранд,
Ки дар офариниш зи як гавҳаранд,
Чу узве ба дард оварад рўзгор,
Дигар узвҳоро намонад қарор.
Ту к-аз меҳнати дигарон беғамӣ,
Нашояд, ки номат ниҳанд одамӣ!
Муслиҳиддин Абумуҳаммад Абдуллоҳ ибни Мушрифиддин ибни Муслиҳиддин Саьдии Шерозӣ соли 1184 дар маркази Форс — шаҳри Шероз ба дунё омадааст. Аз рўи гуфтаи худи Саъдии Шерозӣ хонаводаи ў ба табақаи зиёиён тааллуқ дошта, падару бобоёнаш аз арбобон ва донишмандони дин будаанд:
Ҳама қабилаи ман олимони дин буданд,
Маро муаллими ишқи ту шоирӣ омўхт.
Таҳсили ибтидоии Саъдӣ дар зодгоҳаш гузаштааст. Дар пешравии маънавии ў ҳиссаи падараш хеле бузург буд. Баъдҳо суханвари бузург борҳо ба хотир меорад, ки чӣ навъ падараш ўро ба омўхтани илм, андўхтани дониш ва ҳурмати муаллиму устод ташвиқ мекард. Ў он лаҳзаҳоро ба хотир оварда, бо камоли фахр мегўяд:
Ман он гаҳ сари тоҷвар доштам,
Ки сар дар канори падар доштам.
Агар дар вуҷудам нишастӣ магас,
Парешон шудӣ хотири чанд кас.
Мутаассифона, айёми кўдакии бофароғати Муслиҳиддин дер давом намекунад. Тақрибан дар 12-13 солагии ў падараш аз олам мегузарад. Чашидани заҳри ятимӣ тамоми умр ўро дар хотир мемонад. Ҳатто соли 1257 шоир ба ин мусибати айёми бачагии худ ишорат намуда, навишта буд:
Маро бошад аз дарди тифлон хабар,
Ки дар хурдӣ аз сар бирафтам падар.
Марги падар зиндагии хонаводаро дигаргун сохт. Бародари Муслиҳиддин хонданро партофта, ба дўкондоре шогирд истод, то маоши оиларо таъмин намояд. Муслиҳиддин баръакс ба хондан бештар меҳр монда, баъди дар таҳсил аз тамоми имкониятҳои Шероз истифода бурдан барои хонданро давом додан дар охирҳои асри XII роҳи Бағдодро пеш гирифт. Вай ба мадрасаи калонтарини Бағдод Низомия, ки аз тарафи Низомулмулки Тўсӣ (1017-1092), вазири Салҷуқиҳо сохта шуда буд, дохил шуда, таҳсили худро давом дод. Мадрасаи Низомия аз мадрасаҳои дигари Бағдод бо он фарқ мекард, ки машҳуртарин олимони замон дар он дарс мегуфтанд. Адабиёт дар доираи мударрисон ва донишҷў¸ни он мақоми азим дошт. Дар китобхонаи мадраса беш аз 200 000 ҷилд китобҳои қаламӣ нигоҳ дошта мешуд. Дар саҳни мадраса мулоқотҳо, ваъзгўиҳо ва баҳсҳои аҷоиб барпо мегардиданд. Саъдӣ дар ин муҳит тарбия меёфт ва чун донишҷўи пешқадам маош (идрор) мегирифт. Ҳангоми таҳсил дар мадраса Саъдӣ ба тасаввуф ва ирфон майл намуда, таълимоти Абдулқодири Ҷелонӣ (ваф. 1127)-ро пазируфт.
Ниҳоят дар солҳои 1215-1216 Саъдӣ аз Бағдод ба саёҳат баромад. Вай аввал роҳи шаҳрҳои муқаддаси мусулмонӣ Маккаю Мадинаро пеш гирифт. Дар ибтидо Саъдӣ фақат нияти ҳаҷ дошт. Вале дар тўли роҳ ў бо мардумони гуногун вохўрда, дар бисёр маҳфилҳо маҷлисҳои ваъз орост, осори харобию зулмро дида, бо насиҳатҳои ҳакимонаи худ мехост, ки ба дарди мардум марҳам шавад. Бинобар ҳамин сафари ў бо ҳачгузорӣ ба охир нарасид. Шоир саёҳаташро қариб чиҳил сол давом дода, пиёда ва ҳамроҳи корвониён Ҳиҷозу Шом, Мисру Фаластин, вилоятҳои Мағрибу Озарбойҷон, Арманистон, Осиёи Хурду Эрон, Мовароуннаҳру Хуросон, Қошғару Ҳиндустон, Ҳабашистону Африқои Ҷанубӣ ва ғайраро давр зад. Ҳангоми ин сафарҳо Саъдӣ аз халиҷи Форс, баҳрҳои Уммону Миёназамин, Сурху Ҳинд ва ғайра низ убур кард. Баъди истилои муғул бисёрии ин кишварҳо ҳолати ҳузноваре доштанд. Вале Саъдӣ ҳангоми истиқоматаш дар шаҳрҳои Балху Бомиён, Исфаҳону Рай, Табрезу Байлақон, Басраю Кўфа, Димишқу Байтулмуқаддас, Диёрибакру Баълабак, Қоҳираю Ҳалаб, Тароблису Қуния, Қошғар ва ғайра бештар ба гуфтани ваъз машғул мешуд. Дар ин ҷаҳонгардӣ Саъдӣ аз халқҳои гуногун меомўхт, таҷриба меандўхт ва донишу таҷрибаи ҳосилкардаи худро ба онҳо меомўзонд. Дар суханрониҳои Саъдӣ тарғиби донишу ҳунар, ташвиқи омўхтани илм, талқини одамгарӣ, ситоиши сулҳу сафо ва осоиш мақоми асосӣ дошт. Вай зулм, тааддӣ, ҷаҳолат, хиёнату ҷиноят ва ҷангро маҳкум мекард.
Ин замони қатлу ғорат ва талаю тороҷи муғул буд, ки қариб баъди 40 соли сар шуданаш сояи шуми он ба Бағдод низ расида, соли 1258 шаҳрро ба харобазор табдил дод. Саъдӣ натанҳо бо нафрат истилои муғулро маҳкум мекард, балки ниҳоди нопоки хиёнаткорони маҳаллиро низ, ки бо истилогарон зуд забон як мекарданд, фош намуда, халқро хабар медод, ки аз ин турфа мардум барҳазар бошанд:
Бишўй, эй хирадманд, аз он дўст даст,
Ки бо душманонат бувад ҳамнишаст.
Дар давоми сафари чиҳилсолаи худ Саъдӣ борҳо ба душвориҳою маҳрумият ва азобу кулфатҳо гирифтор шудааст: Аввалан, ӯ дар сафарҳояш бо дуздону роҳзанон рўбарў шуда, шахсан корвонро аз онҳо наҷот медиҳад. Ғайр аз ин, ў дар мадрасаҳо, мусофирхонаҳо ва қозихонаҳои мамлакатҳои гуногун, бо муллоҳои расмӣ, фақеҳон, рўҳониёни тангназар, шайхон ва дарвештарошон мунозираҳои оштинопазир ороста, гоҳе корро то ба задухўрд ва дастбагиребонӣ мерасонад. Вале дар ин талошҳо то ғолиб наояд ва рақибашро торумор накунад, аз ў даст намекашид. Муҳорибаи то дами ғалаба талаботи ахлоқӣ ва рафтори писандидаи Саъдист. Ин сифати ў дар Ҳикоятҳои «Фақеҳи кўҳнаҷомаи тангдаст» («Бўстон») ва «Ҷидоли Саъдӣ бо муддаъӣ дар баёни тавонгарию дарвешӣ» («Гулистон») барҷаста ҳувайдо мегардад. Аз ин гузашта, ў дар Искандарияи Миср баробари тамоми халқ заҳри қаҳтию гуруснагиро мечашад, дар ҷазираи Кеши халиҷи Форс меҳмони савдогари мумсике шуда, ҳангоми сафараш аз Димишқ ба Фаластин дар ҷанги зидди салибдорони фарангӣ иштирок намуда, ба дасти онҳо асир меафтад. Дар Санъо, ки яке аз шаҳрҳои Яман буд, писари ягонаи ў дар хурдсолӣ вафот мекунад:
Ба Санъо-дарам тифле андаргузашт,
Чӣ гўям, к-аз онам чӣ бар сар гузашт!
Нависанда дар миёнаи солҳои 50 асри XIII дар шаҳри Димишқ манзил гирифт. Вай дидаю шунидаҳояшро ба риштаи назм кашида, соли 1257 дар ин гўшаи ороми дунёи онрўза бузургтарин асари манзуми худ «Бўстон»-ро ба охир расонда, онро ба ҳокими Форс Абўбакр ибни Саъди Зангӣ (1226-1260) ва писари ў Саъд ибни Абўбакр, ки баъди 12 рўзи марги падараш вафот кард, бахшид.
Сабаби «Бўстон»-ро ба ҳокими Шероз бахшидани Саъдӣ он буд, ки Абўбакр ибни Саъди Зангӣ дар тамоми Осиёи Миёна, Хуросон ва Эрон ягона ҳокиме буд, ки бо тадбире соли 1226 Форсро аз тороҷи муғулон наҷот дода буд. Ин воқеа сабаб шуд, ки натанҳо як қисми Эронзамин, балки як ҳиссаи муҳими мероси фикрии халқҳои эронинажод аз нест шудан раҳо ёбад.
Охири соли 1257 ё аввали соли 1258 Саъдӣ баъди таҳсили илм, сафарҳо, саёҳатҳо ва ғарибиҳои 60-сола ба ватани аслии худ Шероз баргашт. Саъдӣ дур аз ватан бошад ҳам, медонист, ки аз соли 1203 то соли 1223 Шероз шаш бор аз тарафи Хоразмшоҳиён ва атобакони Озарбойҷон истило шуда буд. Хавфи тороҷи муғул низ ба он таҳдид мекард. Вале ў чун ба ватан баргашт ва онро дар осоиш ёфт, ниҳоят шодмон шуд:
Чун боз омадам, кишвар осуда дидам
Зи гургон бадар рафта он тезчангӣ.
Саъдии Шерозӣ соли 1258 дар муддати се моҳ шоҳасари ҷаҳоншумули дигари худ «Гулистон»-ро навишта, онро низ ба Абўбакр ибни Саъди Зангӣ бахшид. Вале вақте ки ин ҳоким ба ў таклиф намуд, ки дар сафи дарбориёни вай қарор гирад, Саъдӣ хоҳиши ӯро напазируфт.
Суханвари номӣ ба истиснои як сафари кўтоҳмуддат ба Арабистону Озарбойҷон расо чиҳил соли бақияи умри худро дар Шероз гузаронд.
Манзили Саъдӣ як фарсах дуртар аз шаҳр воқеъ гардида буд. Орифону фозилон, шоирону адибон ва шогирдон сўҳбати ўро барои худ табаррук медонистанд.
Вафоти Саъдии Шерозӣ шаби сешанбеи 9 декабри соли 1292 иттифоқ афтод. Ўро дар мавзеи Мусаллои Шероз ба хок супурданд. Марқади ў акнун тавофгоҳи аҳли дил аст. Азбаски Саъдӣ 108 сол умр дидааст, дар байни халқ ибораи «умри Саъдиёна» машҳур аст. Муроди бисёр одамон ба ин гуна син расидан аст.
Кормандони муассисаи давлатии Китобхонаи миллии Тоҷикистон тасмим гирифтанд ба зарардидагони обхезиҳои Бадахшон маоши якрӯзаи кории худро гузаронанд.
Ин тасмим рӯи панҷшанбе дар як ҷаласаи Иттифоқи касабаи Китобхонаи миллӣ гирифта шуд. Касоне, ки суханронӣ мекарданд, аз ҳамбастагӣ бо офатзадагони селобҳои хунин ҳарф мезаданд ва билохира ба қароре омаданд, ки ихтиёрӣ музди якрӯзаи кории худро ба суратҳисоби кӯмак ба зарардидагон гузаронанд.
Обхезиҳои Бадахашону Рашт, ки дар пайи гармии бесобиқаи ҳаво ва об шудани пиряхҳо сурат гирифт, кулли мадуми кишварро нигарон кард. Аз нахустин рӯзи расонаӣ шудани фоҷеаи мудҳиш аз харобии деҳот ва ҳалокати одамону бесарпаноҳ мондани садҳо тан аз сокинони Бадахшону Рашт шаҳрвандон бо ибтикори худ кумаку хайрияҳо ҷамъоварӣ намуданд ва ба роҳҳое ба минтақаи офатзада ирсол карданд.
Эмомалӣ Раҳмон, раисиҷумҳури Тоҷикистон 22-юми июл дар ҷаласаи истирории Ҳукумат барои рафъи оқибати офатҳои табиӣ дар кишвар дастурҳои мушаххас дод ва талаб кард, ки то моҳи ноябри соли равон сокинони ҳамаи рустоҳои харобшуда ва касони бе манзили зистмонда бо хона таъмин шаванд.
Эмомалӣ Раҳмон инчунин супориш дод, ки аз ҳисоби президент ба оилаҳое, ки хонаҳояшон пурра хароб шудаанд, 10 ҳазор сомонӣ ва ба оилаҳое, ки хонаҳояшон қисман вайрон шудаанд, 6 ҳазор сомонӣ кӯмакпулии яквақта дода шавад.
Ҳамчунин Сардори давлат дастур дод, ки тамоми масолеҳи сохтмонӣ ба зарардидагони офатҳои табиӣ аз ҳисоби давлат ройгон таъмин карда шавад.
Вазорати умури хориҷии Тоҷикистон бо пахши як муроҷиатномаи расмӣ аз намояндагиҳои дипломатии кишварҳои хориҷӣ ва созмонҳои байналмилалӣ даъват намуд, ки барои барқарорсозӣ ва рафъи оқибатҳои офатҳои табиӣ ба мақомоти тоҷик кӯмак кунанд.
Вазорати умури хориҷии мамлакат хисорати ворида аз офатҳои табии Бадахшону Раштро таҳлил кард ва гуфт, кишвар барои барқарорсозии харобаҳо ва ҷуброни зарари аҳолӣ ба 100 миллион доллари ИМА кӯмаки башарӣ ниёз дорад.
Маврид ба ёдоварист, ки дар пайи обхезиҳои пайваста аз аз 20-уми июл шуруъ шуданд, 8 тан аз сокинон ҷони худро аз даст доданд, деҳаҳо дар Бадахшону Рашт хароб шуданд, садҳо хонавода бе макони зист монданд, пулҳо вайрон ва роҳҳои иртиботӣ миёни ноҳияҳо ва маркази вилоят гусаста шуданд.
Вазорати молия ва “Амонатбонк” бо дастури раисиҷумҳур Эмомалӣ Раҳмон барои кӯмак ба осебдидагони офатҳои табиӣ дар кишвар суратҳисоби махсус кушодаанд.
Сардори Давлат изҳор дошт, ки шахсони саховатпеша метавонанд тариқи ин суратҳисоб ба зарардидагон кӯмак кунанд.
Инак, он суратҳисоб:
Суратҳисоб бо сомонӣ:
26202972500142101000
МФО 350101626
Суратҳисоби мукотибавӣ 20402972316264
РМА 010002120
Реквизитҳо барои гузаронидани маблағҳо бо доллари ИМА
———————————————————————————
INTERMEDIARY BANK:
SWIFT:IRVTUS3N
BANK OF NEW YORK
NEW YORK,NY US
———————————————————————————
CORRESPONDENT BANK:
SBERBANK
(HEAD OFFICE — ALL BRANCHES AND OFFICES IN RUSSIA)
MOSCOW RU
ACCOUNT:890-0057-610
SWIFT:SABRRUMM
———————————————————————————
BENEFICIARY BANK:
STATE SAVINGS BANK OF TAJIKISTAN “AMONATBONK”
DUSHANBE, TAJIKISTAN
ACCOUNT:30111840000000000076
SWIFT:ASSETJ22
———————————————————————————
REMITTANCE INFORMATION: TO CREDIT ACCOUNT 26204840200035101000
BENEFICIARY____________________
Реквизитҳо барои гузаронидани маблағҳо бо ЕВРО:
———————————————————————————
INTERMEDIARY BANK:
SWIFT:DEUTDEFF
DEUTSCHE BANK AG
FRANKFURT AM MAIN DE
———————————————————————————
CORRESPONDENT BANK:
SBERBANK
(HEAD OFFICE — ALL BRANCHES AND OFFICES IN RUSSIA)
MOSCOW RU
ACCOUNT:9498726/10
SWIFT:SABRRUMM
———————————————————————————
BANK BENEFICIARY:
STATE SAVINGS BANK OF TAJIKISTAN “AMONATBONK”
DUSHANBE, TAJIKISTAN
ACCOUNT:30111978600000000076
SWIFT:ASSETJ22
———————————————————————————
REMITTANCE INFORMATION: TO CREDIT ACCOUNT 26204978200033101000
BENEFICIARY____________________
Реквизитҳо барои гузаронидани маблағҳо бо рубли Русия:
БАНККОРРЕСПОНДЕНТ
(CORRESPONDENT BANK) СБЕРБАНК РОССИИ (ОАО)
117997, ВАВИЛОВА УЛ., Д.19
г. МОСКВА, РФ
ИНН 7707083893
БИК 044525225
К/С 30101810400000000225
БАНК ПОЛУЧАТЕЛЯ
(BENEFICIARY BANK) ГОСУДАРСТВЕННЫЙ СБЕРЕГАТЕЛЬНЫЙ БАНК РЕСПУБЛИКИ ТАДЖИКИСТАН «АМОНАТБОНК»
УЛ.ЛОХУТИ, Д.24, г. ДУШАНБЕ, ТАДЖИКИСТАН,
СЧЕТ: 30111810700000000076
SWIFT:ASSETJ22
ПОЛУЧАТЕЛЬ/СЧЕТ
(BENEFICIARY/ACCOUNT) 26204810000032101000
НАЗНАЧЕНИЕПЛАТЕЖА
DETAILS OF PAYMENT
Барои тафсилоти бештар метавонед бо шумораҳои телефони зерин занг занед: 227 33 11
221 70 81
Инро бори дигар баргузории Конфронси байналмилалии сатҳи баланд дар Душанбе исбот кард
Ҷумҳурии Тоҷикистон мизбони Конфронси байналмилалии сатҳи баланд доир ба ҷамъбасти раванди татбиқи амалии Даҳсолаи байналмилалии амалиёти «Об — барои ҳаёт» (солҳои 2005-2015) буд, ки рӯзҳои 9-11июни соли ҷорӣ дар шаҳри Душанбе баргузор гардид. Ин ҳамоиши бузург аз ҷониби Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар ҳамкорӣ бо сохторҳои СММ ва дигар шарикони рушд дар мутобиқат бо Қатъномаи Маҷмаи Умумии СММ аз 19-уми декабри соли 2014 доир ба Даҳсолаи байналмилалии амалиёти «Об — барои ҳаёт» (солҳои 2005 — 2015) доир шуд. Ҳадафи асосии конфронс арзёбии пешравиҳо дар дастёбӣ ба аҳдофи Даҳсола ва муайянсозии талошҳои минбаъда оид ба таъмини рушди устувори захираҳои об буд.
Дар конфронс аз 100 кишвари ҷаҳон, 80 созмони байналмилалӣ ва минтақавӣ 1900 намояндагони воломақом ва сиёсатмадорон, олимон ва коршиносон ширкат намуда, барои дарёфти ҳалли мушкилоти ҷаҳонии об мубодилаи афкор намуданд. Беш аз 70 маърӯзаи коршиносони байналмилалӣ ва минтақавӣ роҷеъ ба паҳлуҳои гуногуни масъалаи мазкур шунида шуд. Дар арафа ва рӯзҳои ҳамоиши бузург дар доираи конфронс вобаста ба масъалаи об чорабиниҳои гуногуни бонуфуз доир гардиданд. Намоишгоҳи байналмилалии «Об- барои ҳаёт» аз ҷумлаи ин чорабиниҳо буд, ки дар он 25 ташкилоти гуногуни байналмилалӣ ва минтақавӣ намунаи молу маҳсулоти хешро ба маърази тамошо гузоштанд.
Зимни нишасти матбуотие, ки ба ҷамъбасти кори конфронс бахшида шуда буд, Сарвазири Ҷумҳурии Тоҷикистон, раиси Кумитаи тадорукотии конфронс Қоҳир Расулзода аз ҷумла иброз дошт: «Конфронс ба шарофати саъю кӯшиши якҷояи тамоми иштирокчиёни он бомуваффақият анҷом ёфт, ки баёнгари мақсадҳои наҷиби Даҳсолаи байналмилалии амалиёти «Об — барои ҳаёт» (солҳои 2005-2015) буд».
Тавре ҷараёни конфронс нишон дод, баҳри амалӣ гаштани ин ҳадафҳо тамоми кишварҳои ҷаҳон ҳавасманданд, зеро масоили вобаста ба об имрӯз ба масъалаи глобалӣ табдил ёфтааст. Дар робита ба ин, баҳри ҳалли ин мушкилот аз ҷониби ширкаткунандагони конфронс андешарониҳои ҷолиб, фикру пешниҳодоти судманд баён гардиданд.
Муншии умумии Созмони Милали Муттаҳид Пан Ги Мун зимни ифтитоҳи конфронс роҷеъ ба аҳамияти об, вазъи истифодаи захираҳои об дар ҷаҳон, масоили вобаста ба он суханронӣ карда, аз ҷумла чунин гуфт: «Об на танҳо барои ҳаёт аст, балки об ҳаёт аст, об саломатист, об шаъну шараф аст, об ин ҳуқуқи инсон аст. Барои ҳастии мо об аз ҳама муҳим аст. Аз ин хотир, мо вазифадорем, ки уҳдадориҳои хешро нисбати дастрасии об ва санитария дида бароем ва нақшаи фаъолияти минбаъдаро таҳия ва амалӣ намоем. Ҷумҳурии Тоҷикистон бо мақсади баланд бардоштани савияи маълумотнокӣ, ҷиҳати эълон гардидани Даҳсолаи байналмилалии амалиёти «Об — барои ҳаёт» (солҳои 2005 – 2015) ташаббус нишон дод. Ман ба кӯшишҳои Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон ҷиҳати ҳалли мушкилоти об аҳсант мегӯям.
Тӯли Даҳсолаи фавқуззикр дар доираи ин чорабинӣ пешравиҳои зиёд ба даст оварда шуд. Дастрасии аҳолӣ ба оби тоза беҳтар гардид. Ассамблеяи генералии СММ дастрасӣ ба оби тозаи нӯшокӣ ва беҳдошти санитарияро чун ҳуқуқи инсон муайян намуд. Мо аввалин маротиба Соли байналмилалии ҳамкорӣ дар соҳаи обро эълон намудем. Ҳар сол 22 март Рӯзи байналмилалии об ҷашн гирифта мешавад. Тӯли Даҳсола дар масъалаи санитария низ пешравиҳо ба даст омад ва зиёда аз 1,9 миллион одамон ба шароитҳои беҳтари санитария дастрасӣ пайдо намуданд. Сарфи назар аз ин, мо медонем, ки ҳанӯз мушкилоти зиёди ҳалношудаи об мавҷуданд. Дар асри XXI тақрибан 2,5 миллиард одамон ба шароити зарурии санитария дастрасӣ надоранд. Дар ин қарн ҳоло ҳам қариб 1000 кӯдаки синнаш то панҷсола ҳар рӯз аз сабаби истифодаи обҳои ғайристандартӣ, ҳолати бади санитарӣ ҳаёти худро аз даст медиҳанд. Дар ин замина давлатҳо зарарҳои зиёди иқтисодӣ низ мебинанд. Бисёр олимони сатҳи ҷаҳонӣ бар ин ақидаанд, ки буҳрони об яке аз хатарҳои бузурги глобалиест, ки мо метавонем ба он рӯ ба рӯ шавем».
Пан Ги Мун таъкид кард, ки об бояд неруи пайвандгар бошад. Он метавонад сарчашмаи ҳамкориҳо шавад ва аз ин ҳамкориҳо самараҳои хуб ба даст овардан мумкин аст. Ин сарҷамъӣ дари сулҳу амнияти миёни халқҳоро боз мекунад. Кишварҳои минтақа бо захираҳои оби худ ба ҳам алоқаманданд. Бо дарназардошти зиёдшавии аҳолӣ ва афзудани талабот ба об фишору таҳдидҳо зиёд мешавад. Зимни ин суханронӣ ва ҳангоми мулоқот бо Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон Муншии умумии Созмони Милали Муттаҳид Пан Ги Мун ба ташаббусҳои ҷаҳонии Тоҷикистон дар соҳаи об, аз ҷумла пешниҳоди навбатии Сарвари давлати мо роҷеъ ба Даҳсолаи нави байналмилалӣ таҳти шиори «Об — барои рушди устувор» баҳои баланд дод.
Пешниҳоди нави Президенти мамлакат Эмомалӣ Раҳмонро дигар намояндагони воломақоми давлатҳои хориҷӣ, ки дар конфронс ширкат доштанд, аз ҷумла Сарвазири Ҷумҳурии Исломии Покистон Муҳаммад Навоз Шариф, Раиси иҷроияи Ҳукумати ваҳдати миллии Ҷумҳурии Исломии Афғонистон доктор Абдуллоҳ Абдуллоҳ, Сарвазири Ҷумҳурии Қирғизистон Темир Сариев, Сарвазири Ҷумҳурии Габон Даниэл Она Онда ва дигарон низ муҳим арзёбӣ карда, ҳамаҷониба дастгирӣ намуданд.
— Ба шарофати конфронси имрӯза ба мо имкон даст дод, ки бори дигар атрофи ин масъалаи муҳими глобалӣ андешаронӣ намоем. Биноан, ба ташаббускори ин конфронс Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон изҳори миннатдорӣ мекунам. Дар шароити тағйирёбии иқлим, хавфи буҳрони энергетикӣ истифодаи самараноки захираҳои об хеле муҳим аст. Бинобар ин, ҳалли масъалаҳои гидроэнергетикӣ ва истифодаи захираҳои об кӯшишҳои якҷояро тақозо мекунад. Баҳри ҳалли масъалаи энергетикӣ Ҷумҳурии Қирғизистон якчанд барномаҳоро роҳандозӣ карда, дар ҳудуди худ силсилаи неругоҳҳои барқи обиро бунёд менамояд. Кишвари мо пешниҳоди нави Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистонро оид ба эълони Даҳсолаи нави байналмилалӣ таҳти шиори «Об — барои рушди устувор» дастгирӣ менамояд ва барои амалишавии он омода аст бо дигар кишварҳо ҳамкориро ба роҳ монад,- иброз дошт Сарвазири Ҷумҳурии Қирғизистон Темир Сариев.
Ҷараёни конфронс тавассути 400 журналист аз воситаҳои ахбори оммаи хориҷӣ сари вақт паҳн гардид. Ба ин, пеш аз ҳама, фароҳам овардани шароити мусоиди фаъолият барои журналистон мусоидат кард. Дар рӯзҳои баргузории Конфронси байналмилалии сатҳи баланд доир ба ҷамъбасти раванди татбиқи амалии Даҳсолаи байналмилалии амалиёти «Об — барои ҳаёт» (солҳои 2005-2015) дар Муассисаи давлатии «Китобхонаи миллӣ»-и Дастгоҳи иҷроияи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон маркази матбуот ташкил шуд. Бо мақсади инъикоси ҳамаҷонибаи конфронси байналмилалӣ, сари вақт дастрас намудани маълумоти кофӣ аз рафти ҷаласаҳои он, таҳияи мақолаю гузоришҳо, анҷом додани сабтҳои аудио ва видеоӣ дар маркази матбуот барои намояндагони воситаҳои ахбори омма шароити зарурӣ фароҳам шуданд. Масъулини маркази матбуот барои фаъолияти пурсамари намояндагони воситаҳои ахбори омма 162 адад компютери пайваст бо интернети баландсуръат, ду нуқтаи дастрасӣ ба шабакаи интернети беноқил (WIFI), ки дар як вақт 400 нафар метавонанд ба он пайваст шаванд, шаш адад дастгоҳи чопӣ ва нусхабардорӣ, шаш адад монитор барои тамошои намоишҳои мустақими конфронсро омода карданд.
Дар рӯзҳое, ки конфронс ҷараён дошт, мо баробари шунидани маърӯзаҳои зиёди пурмуҳтаво, ҳамзамон бо чанде аз меҳмонон суҳбат карда, таассуроташонро аз ҳамоиши Душанбе пурсидем. Ҳамаи онҳо аз сатҳи баланди ташкили чорабинӣ, пазироии гарму самимонаашон дар Тоҷикистони офтобӣ, зебоиҳои кишвари мо, бахусус ободиҳои пойтахти кишвар – шаҳри Душанбе ҳарф мезаданд ва баргузории чунин конфронси баландпояро иқдоми арзандаю шоистаи таҳсин арзёбӣ мекарданд.
Намояндагони Африқои Ҷанубӣ бо эҳсосоти баланд аз диду шунидаҳояшон ҳарф зада, мегуфтанд, ки баъд аз ташриф ба Тоҷикистон ва ширкат дар конфронс умедашон ба ҳалли мушкилоти дастрасӣ ба оби тоза, ки дар кишвари онҳо боиси ташвиш гардидааст, зиёд шуд.
Абдусалом Муҳаммадсолеҳ — корманди Вазорати оби давлати Амороти Муттаҳидаи Араб андешаҳояшро ба журналистон баён карда, аз ҷумла гуфт: «АМА саъю талоши ҷомеаи ҷаҳониро дар масъалаи дастрасии мардум ба оби тозаи ошомиданӣ ва истифодаи захираҳои обӣ дастгирӣ менамояд ва ба ин хотир, мо ба Тоҷикистон омадем. АМА бо Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳамкориҳои муштарак дошта, дар ин замина тайи даҳ соли охир ба дастовардҳои зиёд ноил гардид».
Меҳмони дигари конфронс директори Дафтари минтақавии занони СММ оид ба Аврупо ва Осиёи Марказӣ И. Гисладоттир зикр намуд, ки дар давоми солҳои охир Ҷумҳурии Тоҷикистон ташаббусҳои зиёде нишон дод.
«Имрӯз дар раванди дастрасӣ ба оби тоза ҳалли масъалаҳои гендерӣ бисёр муҳим аст. Сарфи назар аз кӯшишҳои зиёд, дар бисёр кишварҳои ҷаҳон ин масъала мубрам боқӣ мемонад. Ҳолатҳои ғайрисанитарии истифодаи об, пурра дастрас набудани об ба фаъолияти занон таъсири нохуб мерасонад. Мо бояд барои дарёфти ҳалли ин мушкилот чораҳои нав андешем. Дар робита ба ин, ташаббуси нави Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба эълони Даҳсолаи нави байналмилалӣ таҳти шиори «Об — барои рушди устувор» бисёр муҳим ва боиси дастгирист», — зикр намуд хонум И. Гисладоттир.
Чунин андешаю мулоҳизаҳо ва ҷонибдорӣ аз иқдомоти кишвари азизи мо хеле зиёд буданд. Аммо як нуктаи бисёр муҳими дигар боиси тазаккур аст, ки конфронси сатҳи баланд дар шаҳри Душанбе бори дигар зарурати дарк ва амал кардан аз рӯи панди мутафаккири бузурги адабиёти классикии тоҷику форс Шайх Саъдиро исбот кард:
Бани Одам аъзои якдигаранд,
Бурҳониддин КАРИМЗОДА, «Садои мардум»
источник